Het uitroepteken

Veel kinderen en jongeren zoeken de boeken vanuit zichzelf niet op. Vandaar dat we hen een handje gaan helpen de komende 10 jaar. Het meest leesbare advies om leraren, leescoördinatoren en leesconsulenten van de bieb de weg te wijzen kreeg de titel Lees! mee. Een nogal directieve aanbeveling.

Dat zit hem natuurlijk in het uitroepteken dat nadruk geeft of een uitroep markeert. Mijn eerste project in het kader van het leesoffensief gaf ik in de titel ook een uitroepteken mee zonder dat ik daar iets dwingends mee bedoel. Het is een uitroep!: BoekUIT!

Kinderen kiezen een boek uit de schoolbieb, de klassebieb of uit de persoonlijke verzameling actuele kinderboeken die sommige leerkrachten de afgelopen jaren hebben aangelegd. Dat deed ik ook toen ik enkele jaren geleden invalwerk deed in Zeeland. Ik had bij elke klus een trolley bij me met de nieuwste kinderboeken, als aanvulling op het vaak troosteloze aanbod op veel scholen. Kinderen noteren titel, naam van de auteur en illustrator in hun logboek. Dan volgt er een spannende periode: het begin van het boek lezen. Ik adviseer kinderen om minimaal een fors aantal bladzijden aandachtig te lezen, bijvoorbeeld 25, om dan te beslissen of je het boek weglegt omdat het jouw boek niet is of dat je door gaat met lezen tot je het BoekUIT! hebt. Want alleen dan kun je over dat boek meepraten. Daar kom ik nog op terug.

De kreet BoekUIT! zetten ze in hun schriftje achter het betreffende boek als dat ook het geval is; misschien ervaren kinderen het als een overwinning dat ze een heel boek uit hebben gelezen. Het markeert in ieder geval een periode van indringend lezen of misschien wel genieten. Het kan ook een uiting van een teleurstelling zijn omdat het avontuur hier eindigt. Hoe dan ook, voor mij telt alleen een uitgelezen boek mee. Ook een niet-uitgelezen boek heeft zijn waarde, maar dan op een andere manier. Wie besluit om te stoppen en het boek terugbrengt, noteert tot welke bladzijde hij is gekomen en schrijft erachter waarom hij met dit boek stopt. Dus een enkel woord kan al tot de verbeelding spreken: bijvoorbeeld saai, stom, moeilijk of niet interessant genoeg. Op basis van deze leesgeschiedenis kan een professional een boekadvies geven dat beter aansluit bij deze lezer.

Kinderboekenschrijvers zeggen regelmatig dat kinderen die niet van lezen houden, waarschijnlijk nog niet het juiste boek hebben gevonden. En dat je na 3 of 4 stomme boeken kunt gaan denken dat lezen niets voor jou is, of je denkt dat er geen leuke boeken voor jou bestaan. Of dat lezen saai is en dat lezen dus niks voor jou is. Of dat die boeken niet voor jou zijn bedoeld. Dat is schrijver Alex Boogers ook overkomen. Rampzalig eigenlijk. Hij schrijft daarover in Lang Leve de Lezer.

De boekkeuze en het boekadvies kunnen een rol spelen in de leeservaring van een kind. In mijn project BoekUIT! kunnen de leerkracht, de leesconsulent of de biebmoeders en -vaders niet alleen vanuit de collectie of hun eigen leeservaringen advies geven maar hebben ze nu ook een logboek van een beginnende lezer ter beschikking met een schat aan informatie over de leesgeschiedenis waarop ze hun advies kunnen richten: meer van hetzelfde, vergelijkbare schrijvers, een totaal ander genre, boeken uit de Kinderjury, een veel bejubeld bekroond griffelboek enzovoort.

Praten over boeken is een aanrader volgens Aidan Chambers. Veel kinderboekenschrijvers en leesconsulenten nemen die wijsheid mee naar de werkvloer. Sommigen laten kinderen over kinderboeken praten in de kring of voor de klas. Ik doe dat liever in een studio. Gewoon in de klas of op de gang. Praten over het boek dat je net UIT! hebt. De vragen van Chambers helpen me op weg.

In het VO zou je dit concept kunnen uitbreiden naar een maandelijks of wekelijks radioprogramma van 15 minuten waarin de muziek en het radiomaken belangrijk zijn en waar de gesprekken over de gelezen boeken voor de inhoud zorgen. Dit jaar gaat Renée van Frappante Fragmenten daarmee aan de slag. Want als je op die manier boeken in de picture zet, dan wordt lezen stoer.